हिवांलि कांठि चांदि की बणि गैनि

यह नरेन्द्र सिंह नेगी जी का बहुत प्रसिद्ध और पुराना गाना है। सूर्योदय से लेकर सांझ ढलने तक सूरज की सभी अवस्थाओं का बखान करने के साथ ही नेगी जी ने इस गाने में ग्रामीण परिवेश में रह रही महिलाओं की दिनचर्या को भी खूबसूरती से चित्रित किया है।

भावार्थ : चमकता हुआ घाम (धूप) बर्फीली चोटियों पर पड़ता है तो ऐसा लगता है मानो हिमाच्छादित यह चोटियां चांदी की बन गईं हो। सबसे पहले (सूरज की पहली किरण) भगवान शिव के धाम, कैलाश पर्वत पर पड़ती है, फिर उसका यथोचित अभिवादन करते हुए बद्री के धाम (बद्रीनाथ) पहुंच जाती है। तेजी से फैलते हुए फिर यह धूप सभी डांडो (छोटे शिखरों) तक पहुंच जाती है। पेड़-पौधों पर आराम कर रहे परिन्दे और अन्य जानवर जाग जाते हैं।

धीरे-धीरे बढती धूप जब फूल-पत्तियों पर पड़ती है तो वह ऐसे पुलकित हो उठती हैं मानो उन्हें किसी ने गुदगुदी लगा दी हो। शाखाओं में खिल रहे फूल ’खिच्च’ करके हंसने लगते हैं (प्रफ़ुल्लित हो जाते हैं)। भंवरे और कीट पतंगे भी झूमने लगते हैं।

पहाड़ों की चोटियों को जागृत करने के बाद अब धूप किसी गांव में पहुंचती है जहां कोई बेटी-बहू पने घरों में गहरी नींद के आगोश में हैं। जैसे ही धूप उनकी आंखों को छूती है, आंखों के सुनहरे सपने जाने कहां गुम हो जाते हैं। सुबह उठ कर पंदेरे (पानी के श्रोत) के पास पानी भरने गई महिलाएं गप्प मारने में इतनी मशगूल हो जाती हैं कि उनके पानी के बर्तन भर कर झलकने लगते हैं लेकिन बातें पूरी होने को नहीं आती। तब उनके चेहरों पर सुनहरी धूप की किरण पड़ती है और वो सुन्दर चेहरे सोने की भांति चमकने लगते हैं।

दोपहर में जब जंगलों में गई हुई महिलाएं धूप की तपिश से बचने के लिये अपना बोझ उतारकर किसी पेड़ की छाया में आराम करने के उद्देश्य से कुछ देर के लिये रुकती हैं तो उन्हें नींद की झपकी आ जाती है। पतरौल (वन विभाग कर्मचारी, वनसंरक्षक) आने पर उनकी नींद खुलती है और उन्हें छुपना पड़ता है।

शाम की शीतल धूप अब अब छिपने लगी है। कहीं दूर पहाड़ों के पीछे से चांदनी हंसने लगी है। अचानक ही रात आ पहुंचती है। फूल और परिन्दे अपने पेड़ों की डालियों पर जा कर सो गये हैं।

गीत के बोल देवनागिरी में

चम चमा चम, चम-चम चम-चम चम्म चमकि, चमकि चम्म चमकि घाम कांठ्यूं मां
हिवांलि कांठि चांदि की बणि गैनि, हिवांलि कांठि चांदि की बणि गैनि (कोरस)
बणि गैनि… बणि गैनि…
हिवांलि कांठि चांदि की बणि गैनि, हिवांलि कांठि चांदि की बणि गैनि (कोरस)

शिव का कैलाशु ग्याइ पैलि-पैलि घाम,
शिव का कैलाशु ग्याइ पैलि -पैलि घाम (कोरस)
सेवा लगौणुं आइ बदरी का धाम.. बे..
बदरी का धाम बे बदरी का धाम (कोरस)
सर्र फैलि, फैलि, सर्र फैलि- घाम डांडों मां
पौलि पन्छि डांड़ि डाल बौटि बिजि गैनि, पौलि पन्छि डांड़ि डाल बौटि बिजि गैनि  (कोरस)
बिजि गैनि… बिजि गैनि
हिवांलि कांठि चांदि की बणि गैनि, हिवांलि कांठि चांदि की बणि गैनि (कोरस)

ठण्डु -माठु चड़ि घाम फुलुं की पाख्युं मां
ठण्डु-माठु चड़ि घाम फुलुं की पाख्युं मां (कोरस)
लागि कुतगैलि तौंकी नागि काख्युं मां …बे…
नागि काख्युं मां बे नागि काख्युं मां (कोरस)
खिच्च हैसनि, हैसनि, खिच्च हैसनि फूल डाल्यूं मां
भौंरा पौतेला रंगमत बणी गैनि, भौंरा पौतेला रंगमत बणी गैनि (कोरस)
बणी गैनि.. बणी गैनि
हिवांलि कांठि चांदि की बणि गैनि, हिवांलि कांठि चांदि की बणि गैनि (कोरस)

डांड़ि कांठि बिजालि पौंचि घाम गौं मां
डांड़ि कांठि बिजालि पौंचि घाम गौं मां (कोरस)
सुनिन्द पौड़ि छे बेटि ब्वारि ड्यरौं मां.. बे…
ब्वारि ड्यरौं मां बे ब्वारि ड्यरौं मां..(कोरस)
झम्म झौल, झौल, झम्म झौल लागि आख्यूं मां
मायादार आख्यूं का सुपिन्या उड़ि गैनि, मायादार आख्यूं का सुपिन्या उड़ि गैनि (कोरस)
उड़ि गैनि..उड़ि गैनि
हिवांलि कांठि चांदि की बणि गैनि, हिवांलि कांठि चांदि की बणि गैनि (कोरस)

छुयुं मां बिसै गैनि पन्देरु मां पन्देनि
छुयुं मां बिसै गैनि पन्देरु मां पन्देनि (कोरस)
भांणि पुरि गैनि तौकि छुईं नी पुरैनि ..बे…
छुईं नी पुरैनि बे छुईं नी पुरैनि (कोरस)
खल्ल खतै, खतै, खल्ल खतै घाम मुखुड़्युं मां
बिजादिनि मुखड़ि सुना कि बणि गैनि, बिजादिनि मुखड़ि सुना कि बणि गैनि (कोरस)
बणि गैनि..बणि गैनि
हिवांलि कांठि चांदि की बणि गैनि, हिवांलि कांठि चांदि की बणि गैनि (कोरस)

दोफारामां लागि जब बणुं मां घाम तैलु
दोफारामां लागि जब बणुं मां घाम तैलु (कोरस)
बैठि गैनि घसेरि बिसै कि डाला छैलु
बिसै कि डाला तैलु,बिसै कि डाला छैलु (कोरस)
गर्र निन्द, निन्द, गर्र निन्द पड़ि छैलु मां
आइ पतरौलु अर घसेरि लुकि गैनि, आइ पतरौलु अर घसेरि लुकि गैनि (कोरस)
बणि गैनि..बणि गैनि
हिवांलि कांठि चांदि की बणि गैनि, हिवांलि कांठि चांदि की बणि गैनि (कोरस)

ब्याकुलि कु सिलु घाम पैटण बैठि गै
ब्याकुलि कु सिलु घाम पैटण बैठि गै(कोरस)
डाड़्यु का पिछड़ि ज्यूंन हैसण बैठि गै
हैसन बैठि गै बे हैसण बैठि गै(कोरस)
झम्म रात, रात, झम्म रात पौड़ि रौल्यूं मां
फूल-पंछि डाड़ि डालि पौचि सैई गैनि, फूल-पंछि डाड़ि डालि पौचि सैई गैनि (कोरस)
सैई गैनि.. सैई गैनि
फूल-पंछि डाड़ि डालि पौचि सैई गैनि, फूल-पंछि डाड़ि डालि पौचि सैई गैनि (कोरस)
फूल-पंछि डाड़ि डालि पौचि सैई गैनि, फूल-पंछि डाड़ि डालि पौचि सैई गैनि (कोरस)

गीत : [audio:himwali-kanthi-chandi-ki-bani-gaini-narendra-singh-negi.mp3]

इस गीत का चुनाव व हिन्दी अर्थ हमारे सदस्य और लेखक हेम पंत का है।

अपना उत्तराखंड में उत्तराखंड से संबंधित गीत केवल उत्तराखंड के संगीत को बढ़ावा देने के लिये हैं। यदि आपको यह पसंद आयें तो निवेदन है कि बाजार से इन्हे सीडी या कैसेट के रूप में खरीद कर उत्तराखंडी संगीत को बढ़ावा दें। हम यथा-संभव सीडी या कैसेट की जानकारी देने का प्रयास करते हैं। यदि आपको इससे संबंधित जानकारी हो तो क़ृपया टिप्पणी में बतायें।

Lyrics of the song “Himwali Kanthi Chandi ki Badi Gaini”

cham chama cham, cham-cham cham-cham chamm chamaki, chamaki chamm chamaki gham kanthyoon man
himwali kanthi chandi kee bani gaini, himwali kanthi chandi kee bani gaini (Chorus)
bani gaini… bani gaini…
himwali kanthi chandi kee bani gaini, himwali kanthi chandi kee bani gaini (Chorus)

shiv ka kailashu gyai paili-paili gham,
shiv ka kailashu gyai paili -paili gham (Chorus)
seva lagaunun aai badari ka dham.. be..
badari ka dham be badari ka dham (Chorus)
sarr faili, faili, sarr faili- gham dandon man
pauli panchhi dandi dal bauti biji gaini, pauli panchhi dandi dal bauti biji gaini (Chorus)
biji gaini… biji gaini
himwali kanthi chandi kee bani gaini, himwali kanthi chandi kee bani gaini (Chorus)

thandu -mathu chadi gham fulun kee pakhyun man
thandu-mathu chadi gham fulun kee pakhyun man (Chorus)
lagi kutagaili taunkee nagi kakhyun man …be…
nagi kakhyun man be nagi kakhyun man (Chorus)
khichch haisani, haisani, khichch haisani fool dalyoon man
bhaunra pautela rangamat bani gaini, bhaunra pautela rangamat bani gaini (Chorus)
bani gaini.. bani gaini
himwali kanthi chandi kee bani gaini, himwali kanthi chandi kee bani gaini (Chorus)

dandi kanthi bijali paunchi gham gaun man
dandi kanthi bijali paunchi gham gaun man (Chorus)
sunind paudi chhe beti bvari dyaraun man.. be…
bvari dyaraun man be bvari dyaraun man..(Chorus)
jhamm jhaul, jhaul, jhamm jhaul lagi aakhyoon man
mayadar aakhyoon ka supinya udi gaini, mayadar aakhyoon ka supinya udi gaini (Chorus)
udi gaini..udi gaini
himwali kanthi chandi kee bani gaini, himwali kanthi chandi kee bani gaini (Chorus)

chhuyun man bisai gaini panderu man pandeni
chhuyun man bisai gaini panderu man pandeni (Chorus)
bhanni puri gaini tauki chhueen ni puraini ..be…
chhueen ni puraini be chhueen ni puraini (Chorus)
khall khatai, khatai, khall khatai gham mukhudyun man
bijadini mukhadi suna ki bani gaini, bijadini mukhadi suna ki bani gaini (Chorus)
bani gaini..bani gaini
himwali kanthi chandi kee bani gaini, himwali kanthi chandi kee bani gaini (Chorus)

dofaraman lagi jab banun man gham tailu
dofaraman lagi jab banun man gham tailu (Chorus)
baithi gaini ghaseri bisai ki dala chhailu
bisai ki dala tailu,bisai ki dala chhailu (Chorus)
garr nind, nind, garr nind padi chhailu man
aai pataraulu ar ghaseri luki gaini, aai pataraulu ar ghaseri luki gaini (Chorus)
bani gaini..bani gaini
himwali kanthi chandi kee bani gaini, himwali kanthi chandi kee bani gaini (Chorus)

byakuli ku silu gham paitan baithi gai
byakuli ku silu gham paitan baithi gai(Chorus)
dadyu ka pichhadi jyoonn haisan baithi gai
haisan baithi gai be haisan baithi gai(Chorus)
jhamm rat, rat, jhamm rat paudi raulyoon man
fool-panchhi dadi dali pauchi saiee gaini, fool-panchhi dadi dali pauchi saiee gaini (Chorus)
saiee gaini.. saiee gaini
fool-panchhi dadi dali pauchi saiee gaini, fool-panchhi dadi dali pauchi saiee gaini (Chorus)
fool-panchhi dadi dali pauchi saiee gaini, fool-panchhi dadi dali pauchi saiee gaini (Chorus)

You can get many such songs in our forum and download Kumaoni/Garhwali songs through the links provided there.

Disclaimer : These songs are only to promote Uttarakhandi Music. If you like these then please buy original Cd/Cassettes and help Uttarakhandi Music.

Related posts

2 Thoughts to “हिवांलि कांठि चांदि की बणि गैनि”

  1. Nitin Bisht

    negi ji ka gaya hua, aur aap logo k sahyog ki badolt hum pahad k un kubsurat meethi yadon ko phir se mehsus kar rahe hein.

    bhut-bhut dhanyawad aur subh kamnaye……

  2. Negi ji app bhahut ache singre hai

Leave a Comment